Son yıllarda sıkça duyulmaya başlayan bir kavram olan probiyotik gıdalar, bağırsak sağlığı üzerine yapılan çalışmalar sonucunda hayatımıza girmeye başladı. Yaşamsal fonksiyonlarımızı sürdürebilmek için ana organlar olarak beyin ve kalp kabul görse de yaşantımızı etkileyen önemli organlardan biri de bağırsaklarımız ve içerdikleri mikroorganizmalardır.

İnsan vücudunda yaşayan pek çok mikroorganizma vardır. Bunların bir kısmı yararlı bir kısmı zararlı mikroorganizmalardır. Yeterli miktarda vücutta bulunduklarında bulundukları vücuda faydaları olduğu bilinen yararlı mikroorganizmalar “Probiyotik” olarak adlandırılırlar. Dünya Sağlık Örgütü probiyotiği ‘’yeterli miktarda alındığında bilimsel olarak insan sağlığına yararlı olduğu saptanmış canlı bakteriler’’ olarak tanımlar. Probiyotik gıdalar eski uygarlıklar tarafından da kullanılan gıdalardır. Yunanlı ve Romalı hekimler tarafından hastalarına peynir ve fermente ürün kullanımı tavsiye edildiği biliniyor.

Yararlı bakteriler niye bu kadar önemli?

Çeşitli organlarda bulunan bakteri, virüs ve mantar benzeri toplulukların yaşadığı ekosistemlere mikrobiyata adı verilir. İnsan vücudunda özellikle de incebağırsakta çok fazla sayıda mikroorganizma bulunur ve bunlar bağırsak mikrobiyatasını oluşturur.

İnsanlar sağlıklı iken yararlı ve zararlı olan bakteriler bir denge içindedir. Bağırsaklarımız sindirim sitemindeki görevleri başta olmak üzere yararlı maddelerin üretilmesi ve emilimi gibi çok önemli fonksiyonlara sahiptir.

Aynı zamanda vücuda girmek isteyen zararlı maddelere karşı koruyucu bariyer işlevi de görür. Zararlı bakteriler hastalık yapacak miktarda çoğalamaz ve çeşitli hastalıklara yol açamaz. Bu nedenle yararlı bakterilerin oranı tüm vücut sağlığı için hayati önem sahiptir.

Günlük hayatta kullanılan ilaçlar özellikle antibiyotikler, stres ve kaygı gibi durumlar yararlı bakteri sayısını azaltabilir.

Probiyotik olarak adlandırılan mikroorganizmalar için de en bilinenleri Lactobacillus, Saccharomyces ve Bifidobacterium gruplarıdır.

Lactobacillus,  en yaygın probiyotiktir. Yoğurt ve diğer fermente gıdalarda bulunur. Özellikle laktoz sindirimi sorunu yaşayanlarda ve ishalde faydalı olur.

Saccharomyces Boulardi, bir maya bileşenidir. Sindirim sorunları yaşayanlarda faydalı olur.

Bifidobacteriu,  bazı süt ürünlerinde bulunur. Bağırsak sorunlarında destek olur.

Probiyotiklerin Faydaları

-Sindirim sisteminin düzenli çalışabilmesi için bağırsaklardaki mikroorganizmaların dengeli olması gereklidir. Probiyotikler bu dengeyi sağlayarak sindirim sisteminin çalışmasına destek olur.

-Bağışıklık sistemini destekleyerek enfeksiyonlarla savaşta önemli bir rol oynarlar.

-Vücutta çeşitli nedenlerle kaybedilen yararlı bakteri miktarını dengeleyerek genel vücut sağlığının korunmasına olumlu katkıları vardır.

-Bazı probiyotik türlerinin ruh sağlığı üzerine de olumlu etkileri vardır. Son yıllarda mutluluk hormonunun bağırsaklardan da salgılandığının tespit edilmesi nedeni ile kişilerin ruh sağlığı ile bağırsak sağlığının bağlantılı olduğu da teyit edilmiştir. Yapılan bazı çalışmalarda probiyotikten zengin gıdalarla beslenmenin hafıza üzerine olumlu etkisi olduğu, depresyonu azalttığı yönünde sonuçlar vardır.

-Kolesterol seviyesinin düşmesine katkı sağlar.

-İshalin önlenmesi ve tedavisinde rol oynar.

-Bazı cilt hastalıklarının (egzema, allerjik dermatit)  şiddetini azaltır.

–Kilo vermek isteyenlere destek olur.

Probiyotik Besinler Nelerdir?

Probiyotiklerden zengin beslenme çocukluk yaş grubundan itibaren kazanılması gereken bir alışkanlıktır. Bağırsak sistemi ile birlikte bağışıklık sisteminin güçlü olmasında çok büyük katkıları vardır. O nedenle gün içinde çocuklara mutlaka probiyotikten zengin besinler vermek gerekir. Sağlıklı bir bağırsak florası aynı zamanda çocuğun psikolojisini de olumlu yönde etkiler.

Bebeklik döneminde ana besin kaynağı olan anne sütü önemli bir probiyotik kaynağıdır. Pek çok farklı mikroorganizma barındıran anne sütü bebek florası için çok önemli bir besin kaynağıdır.  Annenin hamileliği ve emzirme dönemi boyunca probiyotik ürünlerden zengin gıdalarla beslenmesi anne sütünün içeriğindeki probiyotik miktarını artırır. Aynı zamanda annenin sağlıklı beslenmesini sağlar.

Probiyotik besinler günlük diyetimizde mutlaka yer alması gereken besinlerdir. Bu besinlerin düzenli olarak her gün tüketilmesi önerilir. Bu besinlere hem ulaşmak hem tüketmek kolaydır hem de probiyotik besinler oldukça ucuzlardır.

Probiyotik gıdalar genelde fermente gıdaların tüketilmesi ile alınır. Türk mutfağında da oldukça sık yer alan besinlerdir. Ancak tüm fermente gıdaların probiyotik özellik taşımadığı da unutulmamalıdır.

• Yoğurt (Doğal süt ile evde mayalanmış)
• Kefir
• Tarhana
• Turşular (Lahana, Salatalık)
• Ayran
• Cheddar, mozzarella ve gouda gibi bazı peynir çeşitleri örnek olarak verilebilir.

Alınan probiyotik besinlerin emilimini artıran gıdalara ise soğan, sarımsak, pırasa, yulaf, arpa, keten tohumu örnek verilebilir.

Vücutta probiyotik seviyesi azalınca sindirim sistemine ait kabızlık, reflü, ishal, gaz gibi şikayetlerin yanı sıra sürekli yorgunluk hissi, cilt sağlığında bozulma, ritim bozuklukları, depresyon gibi tüm sistemlerle ilgili şikayetler ortaya çıkabilir.

Probiyotik olarak görev yapan mikroorganizmaların çeşitli nedenlerle yeterince alınamaması durumunda ilave olarak probiyotik kullanımı uzmanlarca tavsiye edilir. Probiyotik olarak kullanılan bakteriler genellikle dondurma işlemi ile kurutulur. Böylece bakteri sindirim sistemine alındığında uygun ısıya ulaşarak aktif hale gelir. Piyasada kapsül, tablet ya da kuru toz olarak satılırlar. Takviye probiyotik kullanımının ilk birkaç gününde geçici ishal yaşanabilir. Bu nedenle tok karna alınması tavsiye edilir.

Tüm takviyeler gibi probiyotik kullanma kararı ve dozu mutlaka uzmanlarca verilmelidir. Üstelik bu gıdaların sadece şikayetler olduğunda değil günlük diyetimizde sürekli yer alması gerekli gıdalar olduğu unutulmamalıdır.