Dehidrasyon

DEHİDRASYON

İnsan yaşamı için hava, besin maddeleri ve su vazgeçilmez üçlü olarak adlandırılabilir. Hayatımızı idame ettirebilmemiz için bu üçlü olmazsa olmazdır. Bu üçlüden biri olan su vücudun temel taşlarındandır. İnsan vücudunun yaklaşık olarak %70-80’i sudan oluşur. Bu oran kişiden kişiye belli kriterler esas alınarak değişebilir. Kişinin cinsiyeti, boyu, kilosu, fiziksel kapasitesi bu oranı etkileyebilir. Bir genelleme yapmak gerekirse kadınlarda vücut ağırlığının yaklaşık %50’sini, erkeklerde  %60’ını, çocuklarda ise %60-70’ini su oluşturur. Bu suyun yaklaşık 2/3’ü hücrelerin içinde yer alırken kalan kısmı ise dokular arasında, damarlarda ve vücut boşluklarında yer alır.

SUYUN GÖREVLERİ

-Vücut ısısı, su ile dengede tutulur.

-Vücut dokularının nemlendirilmesi, su ile olur.

-Solunum esnasında ciğerlere alınan hava, su ile nemlendirilir

-Vücut metabolizmasını düzenler.

-Besinlerin sindirilmesinde su aktif rol oynar.

-Toksik ve atık maddelerin atılımında rol alır.

-Birçok organın dış etkilerden korunmasını sağlar.

-Vücuda alınan yaşamsal değere sahip oksijen ve besinlerin hücrelere taşımasını sağlar.

-Kan basıncını dengeler.

-Eklemlerin kayganlığını sağlar.

-Vücuttaki ödemin atılmasında rol oynar.

Vücut için bu kadar hayati önem haiz olan su için günlük ihtiyaç yine kişiden kişiye değişiklik gösterebilse de yaklaşık 2500 ml civarındadır. Bu miktara gün içinde tüketilen diğer içecekler dahil değildir. Hatta bu içeceklerden bazıları su atılımını artırdığı için bu içecekler alındığında su miktarı da artırılmalıdır. Vücutta suyun alımı ve atılımı bir denge içinde gerçekleştirilir. Bu nedenle kaybedilen kadar suyun alınması büyük önem arz eder.

DEHİDRASYON NEDİR?

Vücutta alınandan fazla su kullanılması ya da kaybedilmesi durumunda yukarıda bahsettiğimiz işlemler için yeterli suyun bulunmaması hali dehidrasyon olarak tanımlanabilir. Dehidrasyonda aynı zamanda su ile birlikte vücudun yaşamsal fonksiyonları için gerekli olan elementlerde de kayıp meydana gelir. Dehidrasyon çocuklar ve yaşlılar için tolere edilmesi daha zor olan bir klinik durum yaratabilir.

Dehidrasyon kaybedilen sıvı miktarına göre hafif, orta ya da şiddetli olarak değerlendirilir. Dehidrasyon derecesi klinik bulgular, kan ve idrar testleri ile belirlenir.

DEHİDRASYON NEDENLERİ

-İshal ve kusma: Özellikle çocukluk yaş grubunda sık rastlanan bir dehidrasyon sebebidir. Kusma ve ishalle kaybedilen su ve elektrolitler yerine koyulmayınca dehidrasyon belirtileri ortaya çıkar.

-Aşırı terleme: Sıcak hava ya da aşırı egzersiz sonucu meydana gelen aşırı terleme de ciddi su ve elektrolit kaybına yol açabilir. Özellikle dayanıklılık (triatlon, decatlon, maraton koşusu vb.) sporlarında daha sık dehidrasyon görülebilir.

-Aşırı idrara çıkma: Özellikle şeker hastalarında şekerin düzensiz olduğu durumlarda ya da bazı hormonlarda ki düzensizliklere bağlı olarak meydana gelen aşırı idrara çıkma hali de dehidrasyona yol açabilir.

-Yüksek ateş: Çeşitli enfeksiyonlara bağlı olarak gelişen ve uzun süren yüksek ateş durumlarında da dehidrasyon görülebilir.

-İlaç kullanım: Özellikle yüksek tansiyon tedavisi için kullanılan idrar söktürücü ilaçlar dehidrasyona neden olabilir.

-Yoğun alkol kullanımı

-Çeşitli nedenlerle su alımının azalması, temiz içecek su bulamama bazen dehidrasyon sebebi olabilir.

 

DEHİDRASYON RİSK GRUPLAR

-Çocuk ve yaşlılar

-Kronik hastalığı olanlar

-Dış ortamda çalışanlar

-Yoğun egzersiz yapanlar

 

DEHİDRASYON BELİRTİLERİ

Dehidrasyon aslında ilk anda hemen belirti verebilen bir durum olmayabilir. Vücut birçok olayda olduğu gibi su eksikliğini de eldeki kaynaklarla toparlama yoluna gitmeye çalışır. Ancak durumu idame ettiremeyecek kadar az su kaldığında klinik belirtiler vermeye başlar.

Bebekler ve küçük çocuklarda;

– Ağlarken gözden yaş gelmemesi,

-Kuru ağız, kuru cilt görünümü

-Uzun süre bezin kuru olması sayılabilirken erişkinlerde ise;

-Susuzluk hissi

-Kas krampları

-Koyu renkli ve az miktarda idrar çıkarma

-Halsizlik

-Baş dönmesi

-Tansiyon düşüklüğü

-Göz kararması

-Bilinç bulanıklığı

-Sinirlilik, konfüzyon

-Uykuya meyil

-Bilinç kaybı olarak sayılabilir.

DEHİDRASYON TEDAVİSİ

En basit tedavi kaybedilen su ve elektrolitleri yerine koymaktır.

Doğru tedavi yaklaşımı kişinin yaşına, kilosuna ve dehidrasyonun şiddetine göre planlanmalıdır.

Tedavide ilk aşama kaybı yerine koymak olsa da dehidrasyona sebep olan etkenin ortadan kaldırılması dehidrasyonun devamını önleyecektir. Enfeksiyon varlığında enfeksiyonun tedavi edilerek ateşin düşürülmesi, şeker hastalarının şeker seviyesinin dengelenmesi, yoğun egzersiz durumlarında egzersiz programının yeniden düzenlenmesi ya da günlük alınan sıvı miktarının kayıpla orantılı olarak artırılması ve elektrolit içeren sıvılarla desteklenmesi halinde ancak dehidrasyon ortadan kalkar. Nedeni tedavi etmeden sonucu ortadan kaldırmak mümkün olmaz.

Hafif ve orta şiddette dehidrasyon vakalarında yapılması gereken kişinin su tüketimini artırmaktır. Eğer aşırı terleme ya da egzersizle dehidrasyon gelişmişse soda gibi elektrolit içeren sıvılar önermek doğru olur.

Ağır dehidrasyon vakalarında ise kişinin bu tabloyu kendisinin toparlaması çok zordur o nedenle en yakın sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi uygun olacaktır.

Bebek ve çocuklar için özellikle ishal ve yüksek ateş durumunda dehidrasyon gelişmemesi için evde hazırlanabilecek su, tuz ve şeker karışımları önerilmekte olduğu gibi bu karışımların hazır halde satılanları da alınabilir. Evde hazırlamak durumunda kalındığında kaynatılmış soğutulmuş 5 bardak suyun içine 2 çorba kaşığı şeker, 1 çay kaşığı tuz, 1 çay kaşığı karbonat eklenerek hazırlanabilir. Böylece vücuttan kaybedilen hem su hem de elektrolitler yerine koyulmuş olur.