Son dönemlerde uyku üzerinde birçok farklı araştırma yapıldı. Bu araştırmaların ortak sonucu olarak uykunun vücudumuzda neredeyse her sistem, her organ üzerinde bir etkiye sahip olduğu. Hem fiziksel hem de zihinsel sağlık üzerinde etkiye sahip olan uyku, güçlü ve sağlıklı bağışıklık sisteminin de anahtarı olarak biliniyor.
Bağışıklık Sistemi Nedir?
Bağışıklık sistemi, vücudumuzu hastalıklara, mikroplara, dışarıdan gelen yabancı ve zararlı etmenlere karşı koruyan, patojenleri ve tümör hücrelerini tanıyıp onları yok eden bir savunma mekanizmasıdır. Bağışıklık sistemi oldukça hassas bir işleyişe sahiptir. İmmün sistem olarak da bilinir.
Bağışıklık sistemi zayıfladığında, güçsüzleştiğinde hastalıklara yakalanma oranı da aynı derece de artar. Hastalıklar ve enfeksiyonlar ise bağışıklık sisteminin daha çok zayıflamasına neden olur. Hastalıklara karşı direnci artırmak, sağlıklı kalabilmek için güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olmak çok önemlidir.
Uyku ve Bağışıklık Sistemi
Bağışıklık sistemi ve uyku arasında
çift yönlü bir ilişki vardır, ikisi de birbirlerinden olumlu ve olumsuz yönde etkilenebilirler.
Vücutta meydana gelen hastalıklar ve enfeksiyonlar uyku düzenini olumsuz etkileyebilir aynı şekilde daha çok uykuya da sebep olabilir. Yetersiz uyku ise bağışıklık sisteminin güçsüzleşmesine ve zayıflamasına neden olabilir, bu da hastalıklara daha kolay yakalanabilme olasılığını artırır.
Uyku Sorunları Bağışıklığı Nasıl Etkiler?
Düzenli ve yeterli uyku, bağışıklık sisteminin işlevlerini tam olarak yerine getirmesine destek olur. Vücudumuzun hastalıklara karşı daha etkili ve hızlı bir yanıt oluşturabilmesi için de uyku olmazsa olmazdır. Savunma proteinleri olarak da bilinen bağışıklık proteinlerinin üretimine sağlıklı düzeyde devam edilebilmesi için de uyku şarttır.
Düzensiz uyku, uyku apnesi, uykusuzluk, sirkadiyen ritm bozukluğu gibi uyku ile ilgili problemlerin varlığında bağışıklık sistemi görevini yerine getirmekte zorlanır ve yavaş yavaş zayıflamaya başlar. Bu durum vücudu birçok hastalığa ve virüse karşı açık hale getirir, hastalıklar zorlu geçer.
Uyku Neden Bu Denli Önemli?
Bedensel dinlenmeyi sağlaması, uykunun bağışıklık sistemi üzerinde bu derece önemli olmasının nedenidir. Bedensel dinlenme he doğuştan gelen hem de sonradan kazanılan bağışıklığın işlevlerini yerine getirebilmesi için oldukça önemlidir.
Uykunun bu denli önemli olmasının bir başka nedeni ise gece uykusunda sitokinin üretiminin artmasıdır.
Sitokin, hücrelerin birbiri ile iletişimini sağlayan bir protein grubudur, kazanılmış bağışıklık sisteminin güçlenmesinde de önemli bir yer tutar. Aynı zamanda sitokin, bağışıklık sisteminin hücreleri doğru tanımasına, doğru antijenler ile gereken savunmayı yapmasına destek olur. Bunlara ek olarak uykunun uyarlanabilir bağışıklık sisteminin hafızasını geliştirdiği, iyileştirdiği de düşünülür.
Uyku sırasında kas aktiviteleri ve solunum yavaşlar, enfeksiyonlarla mücadeleye katılabilecek enerji artar, stres azalır. Bu aktiviteler de uyku sırasında meydana gelen bağışıklık güçlendirici aktiviteler arasında yer alabilir.
Yapılan araştırmalar sonucunda ise daha önceden yaptırılan aşıların etkilerini korumak için de düzenli uykunun gerekli olduğu ortaya çıkmıştır.
Uykusuzluğun Zararları Nelerdir?
İlk olarak uykusuzluğun hem kronik hem de akut birçok hastalığa yakalanma olasılığını artırdığı biliniyor. Her gece düzenli olarak en az
6-7 saat uyunması gerekir. Daha az uyuyan veya uyku düzeni bulunmayan kişilerin bağışıklık sistemleri zarar görür.
Kalp hastalıkları, diyabet ve damar sorunları gibi kronik hastalıkların gelişmesi uyku eksikliğinde daha yüksektir. Uykusuzluk sorununun uzun süre devam etmesi durumunda ise
depresyon, nörodejeneratif hastalıklarda gelişebilir. Dolayısıyla birçok hastalık ve enfeksiyonun meydana gelmesinde yetersiz uyku uyumak tetikleyici bir etken olarak kabul edilir.
Bunların yanında uykusuzluk yaşayan bireyler daha
agresif davranışlar sergileyebilir, hızlı sinirlenebilir. Uykusuzluk sıkıntısı yaşayan kişilerin yorgunluk seviyeleri artar ve entelektüel kapasiteleri de azalabilir.
Uykusuzluk hormon düzenini de etkiler.
Adet düzeninde bozulmalar, tansiyonda sık sık ve büyük değişimler, kan şekerinin ani yükselmesi veya düşmesi, çocuklarda gelişme bozukluğu ve tiroid hormonu bozuklukları görülebilir.
Gündüz Uykusu Kimler İçin Önemli?
Özellikle biyolojik ritim değişikliklerine kolay uyum sağlayamayan
yaşlılar ve bebekler için gündüz uykusu oldukça önem taşıyor. Bu iki grubun çoğunlukla uykuları düzenli değildir ve gereken uykuyu alabilmeleri için gündüz uykusuna ihtiyaçları vardır. Yeterli uyku uyunamadığı takdirde özellikle yaşlılarda bağışıklık sistemi ciddi zarar görebilir.
Uyku Düzeni Nasıl Olmalıdır?
Uyku düzeni, belirli
yatış ve kalkış saatlerinin olması ve her gece yeterli miktarda uyunması anlamına gelir. Uyku düzeni oluşturmak, iyileştirmek için yaşam tarzı ve alışkanlıklar gözden geçirilmelidir.
- Uykudan önce, uykunun kaçmasına sebep olabilecek kafeinli ve gazlı içeceklerden uzak durulmalı
- Her gece aynı saatte yatılmalı ve sabah aynı saatlerde kalkılmalı
- Gece uykusunu en az 7 saat sürecek şekilde ayarlamalı
- Telefon, tablet, televizyon gibi ışık yayan ve uyku kaçıran teknolojik aletlerden uzak durulmalı
- Uyunulacak yer tamamen karanlık olmalı
- Gece uykusu kesintisiz uyunmalı
- Kendi vücut tipinize uygun, ortopedik bir yatak seçilmeli
- Kronik veya akut rahatsızlığı bulunan hastalar, uyku düzeni oluşturmadan önce bir hekime danışmalı
Özellikle şu an içinde bulunduğumuz pandemi döneminde bir kez daha gördük ki, bağışıklık sistemi hastalıklardan korunmamız için oldukça önemli. Bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler hastalıklara daha kolay yakalanabilir ve bu bireylerde hastalıklar daha ağır seyredebilir. Güçlü bir bağışıklık sistemi için yeterli ve düzenli uykunun oldukça önemli olduğu da unutulmamalıdır.
