Tükenmişlik Sendromu Nedir? Çözümleri Nelerdir?
Not: Bu yazı genel bilgilendirme amacı ile yazılmış olup, uzman tavsiyesi niteliği taşımamaktadır.
Tükenmişlik sendromu, özellikle de büyük şehirlerde yaşayan ve çalışan insanların son yıllarda sıklıkla şikayetçi olduğu bir konu. Pek tükenmişlik sendromu tam olarak nedir? Nasıl kendini gösterir ve ne şekilde çözülebilir? Bu yazımızda, bu sorulara kısaca cevap verdik.
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
İlk kez 1974 senesinde Psikolog Herbert Freudenberger tarafından ortaya atılan Tükenmişlik Sendromu kavramı, günümüzde yaşam şartlarının geçmişe kıyasla daha stresli olması sebebiyle daha sık görülmeye başlanan bir rahatsızlıktır. Bu psikolojik rahatsızlıktan muzdarip kişilerin normal şartlarda gündelik hayatlarından aldıkları keyif ve tatmin duygusu azalır, kendilerini sürekli bitkin ve tükenmiş hissederler.
Tükenmişlik sendromu kişide ciddi ölçüde bedensel, duygusal ve zihinsel yorgunluğa yol açan yoğun ve uzun süreli bir stres halidir. Kişinin stresle başa çıkma kabiliyetine ve gündelik hayattaki işlevselliğine zarar verir. Motivasyonun kaybolmasına, üretkenliğin azalmasına, kişinin kendisini çaresiz ve ümitsiz hissetmesine neden olabilir. Sosyal ilişkiler kadar profesyonel ilişkileri de etkileyerek yaşamın her alanına yansıyabilir. Ayrıca bağışıklık sistemini de zayıf düşürerek kişiyi hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirebilir.
Tükenmişlik Sendromu Nedenleri Nelerdir?
Birbiriyle çakışan farklı sorumlulukları olan kişiler her şeyi mükemmel yapmaya çalışırken tüm bu sorumlulukların altından başarıyla kalkmakta zorluk yaşayabilir. Bu durum kişinin kendini aşırı derecede yorgun ve bitkin hissetmesine sebep olarak uzun vadede kişide tükenmişlik sendromu gelişmesine yol açabilir.
Kişiler okuldaki ya da işteki başarı düzeyiyle ilgili kaygı duyabilir veya gelecekteki hedefleri konusunda kararsızlık yaşayabilir. Kariyerinde ilerlemiş, maaşının daha yüksek, sosyal çevresinin şimdikinden geniş olması gerektiği gibi duygulara kapılarak yetersizlik hissedebilir. Böylece yönünü kaybederek kendisini başarısız ve faydasız olarak değerlendirebilir. Bu da zamanla kişinin depresyona girmesine ve dış dünyaya yabancılaşmasına yol açabilir.
Bazı bireyler ise özel veya profesyonel hayatlarında hayır diyemedikleri ve kendilerinden talep edilen tüm istekleri yerine getirmeye çalıştıkları için, altından kalkabileceklerinden fazla yük yüklenerek tükenmişlik sendromuna kapılabilir.
Tükenmişlik Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromu mükemmeliyetçi karakter yapısına sahip, özsaygı ve özgüven eksikliği yaşayan, sürekli onaylanma ihtiyacı duyan, hayır diyemeyen ve sınır koyamayan, sabırsız ve aceleci yapıdaki, kişisel problemler ya da psikolojik rahatsızlıklar yaşayan, alkol ve madde bağımlılığı olan kişilerde daha sık görülür.
Bu sendromdan etkilenen bireyler kendilerini son derece güçsüz, enerjisiz ve bitap hisseder. Gündelik pek çok işi yapmakta zorlanır, kendilerini dış dünyaya kapama eğilimi gösterebilirler. Gelecek hakkında karamsar ve ümitsiz olabilir, amaçsızlık duygusu sebebiyle plan yapmakta sıkıntı yaşarlar. Yoğun iş temposu ve özel hayattaki sorunlardan kaynaklanan stres bu sendromun başlıca sebebi olarak kabul edilir.
Sendrom sebebiyle ortaya çıkan etkiler, önlem alınmazsa zaman geçtikçe iyiye gitmek yerine kötüleşir. Çok ilerlediği vakalarda depresyon, anksiyete gibi ruhsal rahatsızlıklara, hatta diyabet ve kalp hastalığı gibi fiziksel hastalıklara sebebiyet verebilir. Dolayısıyla sendromun belirtileri fark edildiğinde hafife alınmamalı, önemsenerek harekete geçilmelidir. Tükenmişlik sendromunda en sık görülen belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Halsizlik ve bitkinlik
- Olumsuz düşünceler
- Ruhsal ve bedensel tükenmişlik hissi
- Karamsarlık
- Ümitsizlik duygusu
- Kolayca altından kalkılabilecek işlerden kaçınma, genel isteksizlik hali
- Hafıza problemleri, unutkanlık
- Odaklanma güçlüğü ve dikkat dağınıklığı
- İshal ve kabızlık gibi çeşitli mide-bağırsak sorunları
- Vücudun çeşitli bölgelerinde ağrı
- Uykuya dalma güçlükleri, çok veya az uyku
Tükenmişlik Sendromunun Çözümleri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromu bireyin iş, aile, okul ve sosyal hayatını olumsuz etkileyen ve bireyin kendisini hayattan soyutlamasına sebep olabilen psikolojik bir rahatsızlık olmakla birlikte tedavisi oldukça basit ve etkilidir. Sendromun fazla ilerlemediği vakalarda, hayatınızda kendi kendinize yapacağınız düzenlemelerle de belirtilerin ortadan kalkmasını sağlayabilirsiniz. Tükenmişlik sendromunu ortadan kaldırmak için yapabilecekleriniz şunlardır:
- Yoğun çalışma temposunu hafifletmek
- Gün içerisinde kendine zaman ayırmak
- Keyif alınan faaliyetlerde bulunmak, hobi edinmek
- Uykuyu düzene sokmak, az veya çok uyumaktan kaçınmak
- Vücuttaki stres hormonlarını azaltmak için düzenli egzersiz yapmak
- Yeşil sebzeler ve meyveler bakımından zengin, sağlıklı bir beslenme düzenine uymak
- Alkolden uzak durmak
